نقش خانواده در تشویق کودکان به مطالعه و کتابخوانی

کودکان وقتی به دنیا می آیند عادت مطالعه را با خود به همراه ندارند، بلکه آنها باید این عادت را یاد بگیرند و محیط خانه و خانواده یکی از عواملی است که باعث ایجاد عادت به مطالعه در کودکان می شود. تاثیرپذیری کودک از افراد خانواده با خواندن قصه‌ها و داستانهای کودکانه از سوی آنها، باعث ایجاد علاقه به کتاب و مطالعه می شود. بنابراین اولین مدرسه ای که کودک در آن درس می آموزد، خانواده است که در تمام جنبه‌های فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و معنوی اثر عمیق و غیرقابل انکار دارد؛ همچنین خانواده نقش بسیار مهمی در علاقه‌مند کردن کودک به کتاب و ترویج فرهنگ کتابخوانی دارد. محیط و شرایط خانواده، روش تربیتی و آموزشی والدین، طرز تفکر و نگرش آنها در رابطه با مطالعه و کتابخوانی، وجود کتب و نشریات قابل دسترس و پایگاه اجتماعی خانواده نقش بسزایی در تقویت عادات مطالعه و کتابخوانی دارد. بسیاری از والدین ارزش و لذت مطالعه را به کودکان خود توصیه می کنند، اما گاهی اوقات خود کتاب نمیخوانند. به هر حال آنها باید شما را در حال مطالعه ببینند، زیرا از رفتار شما تقلید می کنند. بنابراین باید قبول کنیم که اولین عامل موثر در ایجاد انگیزه و عادت به مطالعه و کتابخوانی در کودکان، خانواده است. پس باید ایجاد این عادت خوب و شایسته در انسان را از همان دوران کودکی شروع کنیم. برای رسیدن به چنین هدفی گام‌های موثری را باید برداشت تا به کودک کمک کرد؛ در این نوشتار به بررسی بعضی از این راه‌ها می پردازیم. ما را همراهی کنید.

  

الگوی خوبی باشیم

یکی از کارهای مهمی که پدر و مادرها می توانند درخصوص همراهی و هماهنگی با فرزندان خود در امر مطالعه و کتابخوانی انجام دهند، بردن کودک به کتابفروشی، کتابخانه یا نمایشگاه کتاب است. والدینی که دست کودک شان را میگیرند و برای اولین بار او را تا کتابخانه یانمایشگاه کتاب همراهی و در انتخاب کتاب کمک می کنند به این طریق به او می فهمانند که این کار آن قدرارزش دارد که من همراه و پا به پای تو می آیم و وقت خود را در این راه صرف می کنم. پدر و مادر، خواهر یا برادر بزرگ تر بهترین الگوها برای همانندسازی کودک هستند. همچنین اگر در خانه ای یک کتابخانه هر چند کوچک وجود داشته باشد و قسمتی از آن به کودک اختصاصی یابد توجه او به کتاب جلب می شود به این ترتیب در خانواده‌ای که والدین علاقه زیادی به مطالعه ندارند نباید توقع داشت کودک به کتاب خواندن علاقه مند شود؛ پس فراموش نکنیم که کودکان آینه رفتار افراد خانواده خود هستند.

 

گفت و گو با کودک

گفت و گو با کودک حتی اگر توانایی صحبت کردن را نداشته باشد، به او کمک خواهد کرد تا مهارتهای مهم زبان‌آموزی و مطالعه را یاد بگیرد. کودکان به مهارتهای مهم زبان شفاهی قوی برای پیشرفت در خواندن و نوشتن نیاز دارند. استفاده از جمله هاى کوتاه و ساده، صحبت در مورد فعالیتهای روزانه خود، فعالیتهایی که کودک انجام داده، محیط اطرافش، اشیا، رنگها، اشکال و نشانه های دور و نزدیک هنگام صحبت کردن با کودک باید مورد توجه قرار گیرد.

 

 

برنامه ریزی درست و دقیق

والدین باید دقت داشته باشند که تمام کارهای فرزندشان از جمله انجام تکالیف درسی، ساعت مطالعه، تماشای تلویزیون، وقت خواب، بازی، ورزش و... همگی از روی یک برنامه‌ی از پیش تعیین شده باشد. البته والدین باید همراه فرزندشان تصمیم بگیرند که مثلا چه ساعتی برای انجام تکالیف درسی یا تماشای تلویزیون و... در روز خوب است؛ زیرا یکی از مهم ترین نیازهای هر انسانی در زندگی، داشتن یک برنامه درست و دقیق است. هر چند در جامعه ما بیشتر افراد و خانواده‌ها به این نکته اساسی توجهی نمی کنند، اما معمولا انسانهایی که طالب موفقیت هستند، برنامه منظم و دقیقی برای زندگی خود و فرزندانشان تنظیم می کنند.

 

قصه گویی

قصه می تواند کودک را پیرامون بزرگترها جمع کرده و روابط عاطفی بین آنها را تقویت کند. والدین می توانند از طریق قصه گفتن، توجه و اعتماد بچه ها را به خود جلب و با انتقال آنان به دنیای شادی و تخیل، زمینه رشد و تکامل ذهنی شان را فراهم کنند. به طور کلی کودکان علاقه زیادی به شنیدن قصه دارند و از این کار لذت میبرند. آنها بسیاری از اوقات به مطالبی که برایشان می خوانیم به چشم یک قصه خیال انگیز نمی نگرند، بلکه آن را رویدادی واقعی میدانند که در زمان های گذشته به وقوع پیوسته و همین کار باعث میشود با علاقه و دقت بیشتری به این مطالب گوش دهند. همچنین می توانیم از این علاقه برای ایجاد انگیزه و عادت دادن آنها به مطالعه و کتابخوانی استفاده کنیم. بنابراین ما با قصه گویی، می توانیم لذت کتابخوانی را به کام کودکمان شیرین کنیم. وقتی او بداند که چنین قصه‌های شیرین و جذاب محصول کتاب است؛ آن وقت آرزو می کند خودش هم بتواند بزودی کتاب به دست بگیرد و آن را بخواند.

 

با صدای بلند کتاب بخوانیم

با صدای بلند کتاب خواندن نه تنها محتوا و معنای آن را انتقال می‌دهد، بلکه به این طریق تصورهای درونی، عشق و علاقه‌ی کتاب خوان نیز نسبت به افرادی که برای آنها کتاب خوانده شده، منتقل می‌شود و یک رابطه عمیق عاطفی بین آنها شکل می گیرد. همچنین این کار به کودکان کمک می کند تا قدرت ذهنی و خلاقیتشان پرورش یابد. بچه‌ها علاقه دارند قصه ها را هیجانی تر بشنوند تا بهتر موضوع آنها را درک کنند، این کار سبب به وجود آمدن نوعی آرامش در آنها می شود.

بنابراین روى کلمات و تصاویر اشاره کنیم و اجازه دهیم او حرکات دست ما را ببیند و تصویرها را نگاه کند، سپس ارتباط میان کلمات و تصویرهای آن را برایش توضیح دهیم. با این روش او احساس مشارکت می کند و علاقه بیش تری از خود نشان می دهد؛ پس والدین باید تلاش کنند هر روز برای فرزندشان کتاب بخوانند زیرا کتاب باعث ایجاد عشق و علاقه به مطالعه می شود.

 

تشویق کودکان به نقاشی کشیدن

اگر فرزندمان را به کشیدن نقاشی تشویق و ترغیب کنیم و زمینه‌ای را فراهم آوریم که آنها با دفتر و مداد رنگی آشنا شوند کار مهمی در جهت علاقه آنان به کتاب کرده ایم. کودک علاقه‌مند به نقاشی سعی می کند کتابهای مختلف را به دست آورد تا تصویرهای آنها را بکشد و همین جستجو برای یافتن کتاب و تصویرهای زیبا، علاقه او را به کتاب بیشتر می کند.

 

بیان داستان‌هایی که خوانده‌اند

 کودکان علاقه زیادی به بیان مطالبی که خوانده اند دارند و از این کار بسیار لذت می برند. وقتی کودک می خواهد قصه ای که از زبان فرد دیگری شنیده یا در کتابی خوانده است را برای ما تعریف کند باید با صبر، حوصله و اشتیاق به حرف‌های او گوش دهیم و این برخورد ما بیانگر این است که به مطالعه کودک و مطالبی که خوانده است علاقه مندیم بنابراین او سعی خواهد کرد این کار خود را ادامه دهد و اطلاعات جدیدتری کسب کند تا در فرصت های مناسب به بیان آن ها بپردازد و مورد تشویق و تحسین قرار گیرد.

 

استفاده از اسباب بازی ها

برای ترویج فرهنگ مطالعه در میان کودکان در بعضی از کشورها کتابخوانی را با بازی به آنها آموزش میدهند، به طوری که کودکان از آن لذت می برند و این عادت خوب در آنها نهادینه می شود. بنابراین اسباب بازی، کودک را از دنیای درونی اش بیرون کشیده و او را با دنیای بیرون ارتباط میدهد. به این طریق او می تواند میان دنیای تخیل کودکی خود و دنیای واقع پلی بزند. همچنین ساخت وسایل مطالعه به صورت اسباب بازی زمینه فکری خوبی نسبت به کتاب و کتابخوانی در کودکی به وجود می آورد. همان طور که او وسایل آشپزی را دور خودش چیده و از آنها برای طبخ غذای ساختگی و پذیرایی مهمان استفاده می کند، به همان صورت می تواند با داشتن قفسه های کوچک کتاب، میز، چراغ مطالعه و چند کتاب، نقش یک کتابدار یا دانش آموز اهل مطالعه را بازی کند. برای این کار می توان با استفاده از چند تکه مقوا و وسایلی ساده این بازی را انجام داد.

 

پاسخ دادن به سوالات کودکان

در بسیاری از موارد بهتر است به جای پاسخ سریع به سوالات فرزندانمان، آنها را تشویق کنیم که خودشان پاسخ سوالاتشان را پیدا کنند و برای این کار می توانیم کتابهایی را به آنها معرفی کنیم. اگر کتابها دارای تصویر باشند، نتیجه بهتری خواهد داشت.

 

خرید و انتخاب کتاب

اگر والدین به خرید کتاب برای کودک اهمیت بدهند براحتی می توانند او را به طرف مطالعه سوق دهند. برای مثال وقتی پدر برای چند روز به مسافرت می رود و کودک با بی صبری در انتظار آمدن او لحظه شماری می کند و با آمدن پدر خود را در آغوش او می اندازد و اولین سوالش این است که پدر برایم چه خریده ای؟ ممکن است پدر، برای او اسباب بازی یا لباسی یا کتاب متناسب باسن اش خریده باشد. به این طریق به کودک دلبندش فهمانده، همان طور که اسباب بازی یا لباس اهمیت دارد، کتاب هم دارای ارزش است. همچنین اهدای کتاب در موقعیت‌های مناسب مثل جشن تکلیف یا تولد می تواند موثر باشد. یا می توانیم به همراه کودک برای خرید و انتخاب کتاب به فروشگاه یا کتابخانه برویم و کتابهای متناسب با سن و علاقه فرزندمان انتخاب کنیم. مطالعه ی روزنامه ها و مجلات نیز کم نیستند، بهتر است بچه ها را مشترک مجلاتی کنیم که دوست دارند.

 

رفتن به کتابخانه

مرتب به کتابخانه محله تان سربزنید، حتی اگر کودکتان هنوز خواندن بلد نباشد، اما متوجه خواهد شد که این کار برای شما اهمیت دارد. می توانید کودک را در کتابخانه ای ثبت نام کنید تا کارتی با نام خود داشته باشد. تهیه کارت کتابخانه مخصوص کودک او را تشویق به مطالعه می کند و اگر علاقه مند به فعالیتهای تحقیقی باشد نیز می تواند از کتاب‌ها و فضای کتابخانه بهره کافی ببرد.

 

آموزش کتابهای دینی و مذهبی

کتاب و کتابخوانی راهی برای تقویت روحیه دینی کودکان است. مطالعه کتابهای دینی و مذهبی به کودک کمک می کند تا به درک صحیحی از مسائل دینی دست یابد و پیش از آن که دیر شود به رشد و شکوفایی لازم برسد. همچنین خواندن قران و آموزشی آیات قرانی برای کودکان نیز جهت علاقه مندی آنها به مطالعه امری نیکوست. خوشبختانه در حال حاضر بسیاری از داستانهای اسلامی و قرآنی به صورت کتابهای مصور درآمده‌اند که اگر کودک تصاویر آن ها را ببیند و والدین داستان آن ها را بازگو کنند در ذهن کودک به خوبی نقش می بندد.

مطالعه یک فرآیند هدفدار است و یکی از مهم ترین هدف های آن، کسب آگاهی است. بسیاری از روان شناسان بر این باورند که زیربنای شخصیت انسان در دوران کودکی پایه گذاری میشود و آموخته های این دوران تاثیر عمیقی بر آینده‌ی زندگی فرد دارد. بنابراین اگر مطالب خواندنی مفید و آموزنده ای در اختیار کودکان قرار گیرد و آنها از همان سنین کودکی به مطالعه عادت کنند راه و رسم زندگی را خواهند آموخت و تحت تاثیر داستانها و کتابهای خوب و سازنده، به رشد خواهند رسید و در آینده نیز برای حل مشکلاتشان از کتاب کمک خواهند گرفت تا بهتر زندگی کنند، زیرا کودکان و نوجوانان سرمایه‌های جامعه ما هستند. بنابراین اگر بتوانیم مطالعه کردن را در کودکان به صورت عادت درآوریم دیگر ارتباط برقرار کردن آنها با جهان دانش و کسب آگاهی دشوار نخواهد بود و بی هیچ مشکلی خواهند توانست سطح آگاهی خود را نسبت به جهان هستی افزایش دهند. پس این شما هستید که تمایل کودک به مطالعه را تقویت یا تضعیف می کنید.

 

حالا می تونیم بخوابیم

منبع

+

 مترجم: نسرین علی محمدی